Sinh trắc học là gì? Vì sao phải xác thực sinh trắc học?

Sinh trắc học đang dần trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại, đặc biệt trong bối cảnh công nghệ số hóa phát triển mạnh mẽ. Với khả năng nhận dạng và xác thực danh tính dựa trên các đặc điểm sinh học độc nhất của mỗi người, sinh trắc học không chỉ mang lại sự an toàn vượt trội mà còn mở ra nhiều tiềm năng ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Bài viết này của FPT.AI sẽ đi sâu vào khái niệm, ứng dụng, xu hướng và những thách thức liên quan đến sinh trắc học, đặc biệt trong bối cảnh giao dịch ngân hàng hiện nay.

Sinh trắc học là gì?

Sinh trắc học, hay biometrics, là một lĩnh vực sử dụng khoa học sinh học và các thuật toán phức tạp để nhận dạng và xác thực danh tính từ các đặc điểm sinh học độc nhất của con người như dấu vân tay, mống mắt, khuôn mặt, giọng nói, mẫu da,.. Công nghệ này có thể thay thế hoặc bổ sung cho các phương pháp xác thực truyền thống như dùng mật khẩu, mã PIN hay mã OTP (One Time Password – tạm dịch là Mật khẩu dùng 1 lần).

>>> XEM NGAY: Định danh khách hàng điện tử (eKYC) là gì? Lợi ích và ứng dụng của eKYC trong Ngân hàng

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, thông tin sinh trắc học gồm những gì?

Theo Điều 7 và Điều 8 Nghị định 59/2022/NĐ-CP, trong khi danh tính điện tử của công dân Việt Nam chỉ bao gồm số định danh cá nhân, họ tên, ngày tháng năm sinh và giới tính thì danh tính điện tử của người nước ngoài cần thêm thông tin về quốc tịch cũng như các chi tiết liên quan đến hộ chiếu và giấy tờ đi lại quốc tế như số, ký hiệu, ngày tháng năm cấp, loại giấy tờ và nơi cấp. Điều này phản ánh nhu cầu quản lý đặc thù đối với người nước ngoài, đảm bảo phù hợp với cả pháp luật Việt Nam và quốc gia của họ.

Tuy nhiên, cũng theo quy định này, cả công dân Việt Nam và người nước ngoài đều phải có ảnh chân dung và vân tay. Đây các thông tin sinh trắc học bắt buộc, được sử dụng để định danh điện tử.

>>> XEM THÊM: Công nghệ nhận diện gương mặt trong ngân hàng và 4 ứng dụng thực tiễn

Các loại sinh trắc học phổ biến

Hiện nay, sinh trắc học được chia thành hai nhóm chính: Sinh trắc học dựa trên đặc điểm sinh học và Sinh trắc học dựa trên hành vi. Trong đó, sinh trắc học dựa trên đặc điểm sinh học là phương pháp sử dụng các đặc điểm vật lý độc nhất của mỗi cá nhân, thường không thay đổi theo thời gian, bao gồm:

• Sinh trắc học vân tay: Đây là loại sinh trắc học phổ biến nhất, hoạt động bằng cách quét vùng da tiếp xúc, nhận diện các đường nổi dạng xoắn ốc hoặc hình tròn trên đầu ngón tay và đối chiếu với dữ liệu đã lưu trữ. Công nghệ này thường được sử dụng để mở khóa điện thoại hoặc kiểm soát truy cập.
• Sinh trắc học khuôn mặt: Phương pháp này xác minh danh tính bằng cách sử dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt để so sánh các đặc điểm trên khuôn mặt, bao gồm hình dạng, kích thước và khoảng cách giữa các bộ phận với các dữ liệu người dùng đã được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu trước đó. Sinh trắc học khuôn mặt là tính năng phổ biến trong các thiết bị di động hoặc ứng dụng ngân hàng.
• Sinh trắc học giọng nói: Công nghệ ghi lại giọng nói và phân tích đặc điểm độ dài thanh quản, âm lượng và tone giọng để xác minh danh tính. Sinh trắc giọng nói thường được ứng dụng trong hệ thống hỗ trợ khách hàng hoặc bảo mật qua điện thoại bằng giọng nói.
• Sinh trắc học mống mắt: Sinh trắc học mống mắt dựa trên phân tích các đặc điểm như màu sắc, hình dạng và đường vân của mống mắt để nhận diện danh tính. Phương pháp này đặc biệt chính xác và được sử dụng trong các hệ thống yêu cầu bảo mật cao.

>>> XEM CHI TIẾT HƠN VỀ: Voice Biometrics: Công nghệ xác thực danh tính qua giọng nói

Sinh trắc học dựa trên hành vi tập trung vào các hành vi có thể thay đổi theo thời gian nhưng vẫn mang tính cá nhân hóa cao. Nhóm này bao gồm:

• Nhận dạng gõ phím: Phương pháp xác minh danh tính hoặc phát hiện các truy cập trái phép trong các hệ thống trực tuyến dựa trên cách người dùng gõ phím, bao gồm nhịp gõ, tốc độ và áp lực.
• Nhận dạng bước đi: Phương pháp thường được áp dụng để giám sát an ninh bằng cách nhận dạng sự khác nhau trong cách bước đi của mỗi người, từ tốc độ, độ dài sải chân đến cách chuyển động cơ thể.
• Nhận dạng chữ viết: Phương pháp phân tích chữ ký và nét viết tay để xác minh danh tính. Đây là phương pháp truyền thống nhưng vẫn quan trọng trong các giao dịch tài chính hoặc tài liệu pháp lý.
• Nhận dạng chuột: Phương pháp phát hiện hành vi gian lận bằng cách nhận dạng cách một người di chuyển chuột trên máy tính, bao gồm tốc độ, kiểu nhấp chuột và hướng di chuyển.

>>> XEM THÊM: eKYC có an toàn không? Giải pháp chống giả mạo từ FPT.AI

Tại sao phải xác thực sinh trắc học khi giao dịch ngân hàng?

Việc xác thực sinh trắc học khi giao dịch ngân hàng là yêu cầu bắt buộc nhằm đảm bảo người thực hiện giao dịch là chủ tài khoản, ngăn chặn nguy cơ lừa đảo, chiếm đoạt tài sản hoặc việc cho thuê, mượn tài khoản với mục đích xấu. Theo Quyết định số 2345/QĐ-NHNN của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, từ ngày 1/7/2024, người dùng phải sử dụng xác thực sinh trắc học bằng vân tay hoặc khuôn mặt với các giao dịch có các đặc điểm sau:

• Chuyển khoản trên 10 triệu đồng/lần
• Có tổng giá trị giao dịch trong ngày vượt 20 triệu đồng
• Các giao dịch liên quan đến ví điện tử, thanh toán hàng hóa có giá trị trên 100 triệu đồng/ngày
• Chuyển tiền liên ngân hàng ra nước ngoài

Hệ thống sinh trắc học hiện đại có thể đảm bảo xác minh chính xác người thực hiện giao dịch là chủ tài khoản, đồng thời phát hiện và ngăn chặn các hành vi gian lận như truy cập trái phép hay sử dụng dữ liệu giả mạo để chiếm đoạt tài sản. Vì vậy, chúng giúp các ngân hàng tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về bảo vệ dữ liệu như GDPR, giảm thiểu rủi ro trong giao dịch và nâng cao khả năng bảo vệ tài sản của khách hàng.

Các thao tác xác thực tự động dựa trên đặc điểm sinh học của người dùng còn giúp ngân hàng tập trung hơn vào việc nâng cao chất lượng dịch vụ. Sự tích hợp giữa sinh trắc học và trí tuệ nhân tạo (AI) đang được kỳ vọng là sẽ mang lại khả năng cá nhân hóa vượt trội trong trải nghiệm người dùng. Ví dụ, doanh nghiệp có thể sử dụng sinh trắc học để nhận diện khách hàng và cung cấp dịch vụ tùy chỉnh dựa trên sở thích và hành vi cá nhân, chẳng hạn như nhận diện khách hàng trung thành để cung cấp các ưu đãi phù hợp.

Với người dùng, xác thực sinh trắc học mang lại sự thuận tiện và trải nghiệm tối ưu. Thay vì phải ghi nhớ mật khẩu phức tạp hoặc chờ đợi mã OTP, người dùng chỉ cần quét vân tay hoặc khuôn mặt để hoàn tất giao dịch. Đây là giải pháp toàn diện để đối phó với những thách thức ngày càng phức tạp trong môi trường số hóa hiện nay.

>>> XEM THÊM: Deepfake là gì? Cách nhận diện và phòng chống các thủ đoạn lừa đảo bằng công nghệ Deepfake

Xu hướng trong tương lai của sinh trắc học

Theo dự báo của Gartner, thị trường sinh trắc học toàn cầu sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, đạt 41,7 tỷ USD vào năm 2027. Các công nghệ sinh trắc học mới, như sinh trắc học DNA và sinh trắc học cảm xúc đang được đầu tư phát triển để đáp ứng các yêu cầu ngày càng khắt khe trong việc xác minh danh tính và chống lại các hành vi giả mạo.

Tại Việt Nam, sinh trắc học đã có những bước phát triển quan trọng với việc tích hợp dữ liệu sinh trắc học vào thẻ căn cước công dân gắn chip. Theo Luật Căn cước năm 2023, các đặc điểm sinh học như khuôn mặt, vân tay và giọng nói của công dân được lưu trữ để phục vụ cho các mục đích xác thực danh tính. Điều này không chỉ giúp tăng cường an ninh mà còn tạo nền tảng để mở rộng ứng dụng sinh trắc học vào nhiều lĩnh vực, từ giao dịch ngân hàng đến các dịch vụ công.

>>> XEM THÊM: Tổng hợp các phương pháp nhận diện khuôn mặt bạn nên biết

Các lỗi thường gặp khi xác thực sinh trắc học trong ngân hàng và cách khắc phục

Xác thực sinh trắc học đã trở thành một bước quan trọng trong các giao dịch ngân hàng, nhưng vẫn còn một số rào cản lớn gây khó khăn khi người dùng muốn thực hiện xác thực sinh trắc học. Dưới đây là chi tiết các lỗi thường gặp cùng cách giải quyết:

• Điện thoại không hỗ trợ NFC: Một số dòng điện thoại đời cũ không được tích hợp tính năng NFC – công nghệ giúp đọc thông tin từ căn cước công dân gắn chip. Trong trường hợp này, giải pháp duy nhất là trực tiếp đến ngân hàng để thực hiện xác thực. Điều này tuy không thuận tiện nhưng đảm bảo quá trình giao dịch được diễn ra an toàn. Về lâu dài, người dùng có thể cân nhắc nâng cấp thiết bị để phù hợp với yêu cầu công nghệ mới.
• Thẻ căn cước công dân bị đặt sai vị trí: Việc đọc thông tin từ chip trên căn cước công dân yêu cầu vị trí đặt thẻ phải đúng theo thiết kế của từng dòng điện thoại. Với các thiết bị iPhone, thẻ thường cần được đặt ở phần đầu máy, gần khu vực camera hoặc áp sát mặt lưng. Trong khi đó, với hầu hết các dòng Android, vị trí phổ biến nhất để đặt thẻ là mặt lưng hoặc gần cổng sạc. Nếu đặt sai vị trí, thiết bị sẽ không thể đọc thông tin trên chip. Để khắc phục, người dùng có thể kiểm tra hướng dẫn cụ thể cho từng dòng điện thoại. Một mẹo nhỏ là bật chế độ máy bay để giảm nhiễu sóng và hướng phần đầu điện thoại vào khu vực chip trên thẻ căn cước để tăng khả năng đọc thành công.
• Chưa có thẻ căn cước công dân gắn chip: Căn cước công dân gắn chip là điều kiện bắt buộc để sử dụng xác thực sinh trắc học. Nếu chưa sở hữu loại thẻ này, người dùng sẽ không thể thực hiện giao dịch bằng các phương thức xác thực tiên tiến. Trong trường hợp cần giao dịch ngay, họ buộc phải đến ngân hàng để thực hiện trực tiếp. Tuy nhiên, để thuận tiện cho các lần giao dịch sau, người dùng nên nhanh chóng làm thủ tục cấp căn cước công dân gắn chip.
• Ứng dụng hoặc thiết bị gặp lỗi khi xác thực: Dù đã tuân thủ đúng quy trình, một số người dùng vẫn không thể hoàn tất xác thực sinh trắc học do lỗi từ ứng dụng hoặc thiết bị. Nguyên nhân có thể bao gồm ứng dụng ngân hàng chưa được cập nhật phiên bản mới nhất, điện thoại gặp vấn đề kỹ thuật hoặc điều kiện môi trường không phù hợp. Để khắc phục, người dùng nên khởi động lại ứng dụng ngân hàng hoặc cập nhật lên phiên bản mới nhất, đảm bảo ánh sáng đầy đủ và tránh bóng tối khi thực hiện quét khuôn mặt hoặc kiểm tra kết nối internet, vì tốc độ mạng yếu cũng có thể làm gián đoạn quy trình.

>>> XEM THÊM: Video KYC gia tăng hàng rào bảo mật cho các giải pháp eKYC

Sinh trắc học khuôn mặt nhanh chóng với giải pháp định danh điện tử của FPT Smart Cloud

Tại Việt Nam, FPT Smart Cloud là đơn vị tiên phong phát triển giải pháp định danh khách hàng tiên tiến, tích hợp AI tạo sinh (Generative AI) cùng các công nghệ hiện đại như nhận diện khuôn mặt (Face-matching), xác minh thực thể sống (Liveness Detection), Video KYC và quy trình xác thực doanh nghiệp (eKYB). Giải pháp FPT AI eKYC liên tục được cải tiến để đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe trong việc chống gian lận và giả mạo khuôn mặt, nhằm đảm bảo mức độ bảo mật cao nhất.

Cụ thể, FPT AI eKYC đã đạt chứng nhận quốc tế ISO/IEC 30107-3 sau khi vượt qua bài kiểm tra Presentation Attack Detection (PAD) của iBeta – tổ chức kiểm định uy tín được công nhận bởi Viện Tiêu chuẩn Kỹ thuật Quốc gia Hoa Kỳ (NIST). Chứng nhận này khẳng định khả năng vượt trội của giải pháp trong việc phát hiện và ngăn chặn các hình thức gian lận tinh vi, bao gồm sử dụng ảnh tĩnh, video phát lại, ảnh in, ngón tay giả và các công cụ mô phỏng khuôn mặt.

Một điểm nổi bật khác là công nghệ Fraud Detection, giúp phát hiện và ngăn chặn hiệu quả các hành vi gian lận liên quan đến giấy tờ tùy thân giả hoặc chỉnh sửa. Quy trình xác minh danh tính khách hàng với FPT AI eKYC chỉ mất 35-40 giây, nhưng đạt độ chính xác lên đến 98%. Điều này không chỉ cải thiện hiệu suất xác thực mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ an ninh và ngăn chặn gian lận, góp phần xây dựng môi trường giao dịch trực tuyến an toàn và hiệu quả.

Tóm lại, xu hướng phát triển của sinh trắc học không chỉ dừng lại ở việc nâng cao an ninh mà còn mở ra cơ hội cải thiện hiệu quả quản lý, tối ưu hóa trải nghiệm người dùng và cá nhân hóa dịch vụ. Đây chính là một công cụ chiến lược giúp định hình tương lai của các ngành công nghiệp, từ tài chính, y tế đến giáo dục và hành chính công, hứa hẹn sẽ trở thành yếu tố then chốt trong việc xây dựng các hệ thống bảo mật thông minh và an toàn hơn.

Hy vọng bài viết trên của FPT.AI đã giúp bạn hiểu rõ sinh trắc học là gì. Ngoài ra, nếu quan tâm đến giải pháp định danh khách hàng điện tử, hãy liên hệ ngay với chúng tôi.

>>> XEM THÊM:

• Digital Banking: Ứng dụng Big Data và AI trong ngân hàng
• Xử lý ngôn ngữ tự nhiên là gì? 3 Ứng dụng thực tế của NLP (Natural Language Processing)
• AI Agents là gì? Sự khác biệt giữa AI Agents và AI Chatbot